PODLOGE ZA ORAH
Otkako se počelo sa intenzivnom proizvodnjom kalemljenih sadnica za orah, sve se jasnije ispoljava značaj podloge. Nema mnogo podataka o pojedinim podlogama, njihovoj prirodi i uticaju na sorte. Najviše se kao podloga koristi običan orah (1. regia L), istočnoamerički crni orah (1. nigra L), mandžurijski orah (1. mandschurica Max), severnokalifornijski crni orah (1. hindsii/Jepson/Rehderi, i japanski orah (1. sieboldiana
Max). •
Običan orah (1. regia LJ najviše je korišćen kao podloga za orah. On se kao pod-
loga lako prilagođava različitim uslovima sredine. Tolerantan je prema širokom rasponu pR vrednosti u zemljištu - od 5,5 do 8. Ima dobar afinitet sa sortama i naročito je značajan za proizvodnju drveta jer dostiže velike razmere. Stabla su dugog veka - 80 godina.
Nepovoljno svojstvo te vrste oraha kao podloge je osetljivost prema bolestima, posebno prema truležnici (Armillaria mellea). Njegova velika i neujednačena bujnost su nepovoljne osobine kad je reč o proizvodnji plodova. Vrlo često se ne vodi računa koji se plodovi oraha uzimaju za proizvodnju sejanaca za kalemljenje. To je najčešće mešavina plodova od raznih biotipova i formi iz spontane populacije sa različitim biološkopomološkim osobinama, što je razumljivo, jer se radi o generativno razmnoženim stablima.
Može se reći da dosad nije mnogo urađeno na selekciji podloga oraha kad je reč
o običnom orahu.
Treba izdvojiti one biotipove koji se odlikuju kasnim početkom vegetacije i ranim završetkom vegetacije, dobrom rodnošću i otpornošću na niske temperature i prema bolestima, po dobrom afinitetu sa okalemljenim sortama, po ujednačenom porastu, dobroj klijavosti semena, ujednačenošću sejanaca i dr.
To je program dugoričnih istraživanja, ali se poboljšanja u proizvodnji sejanca mogu brzo postići. Treba uzimati plodove sa odabranih stabala, pri čemu nije bitno da su plodovi kvalitetni. Naprotiv, bolji su za tu svrhu tvrdunci i koštunci.
Obični (domaći) orah je najraširenija podloga za orah u našoj zemlji. To je naraširenija podloga i u mnogim evropskim zemljama (Francuska), jer je sa najmanje nedostataka.
Biće još bolja ukoliko se izdvoje najbolje selekcije za dalje razmnožavanje radi proizvodnje podloga za kalemljenje oraha
Crni orah (J nigra 1.) kao podloga se najviše koristi u Kaliforniji, a odlikuje se otpornošću prema truležnici (Armillaria mellea) i mastiljavoj bolesti. Ima prednost što je znatno manje bujan, a to utiče na raniju i redovniju rodnost sorti koje su na ovu podlogu kalemljene. Nepovoljne osobine su inkompatibilnost sa nekim sortama oraha i kraći vek stabla (20-30 godina).
Na području Grenobla (Francuska) utvrđena je inkompatibi1nost crnog oraha sa sortama franket, majet i parizijen. U nekim krajevima Francuske praktikuje se kombinovano gajenje, tj. kalemljenje iste sorte na običan i crni orah. Kalemovi na običnom orahu sade se na 12x12 m, a kalemovi na crnom orahu sade se na 6 m između redova i u redovima.
Posle 25 godina sorte na crnom orahu se krče, kako ne bi orah na podlozi običnog oraha bio previše zasenjen i ometen u pogledu rodnosti i kvaliteta plodova.
Prema rezultatima Nedeva (1972), sorta šejnovo je imala 1,9 puta veći prirast i 1,52 puta veći prinos po stablu na običnom orahu u odnosu na crni orah. Međutim, prema obračunu po jedinici površin~, uzimajući u obzir razvijenost stabala, prinos plodova bio bi približno isti. Na pomološka svojstva plodova podloga nije uticala.
Za intenzivne zasade oraha izgleda da je crni orah bolja podloga nego obični - domaći orah. Crni orah indukuje umerenu bujnost voćaka, raniju rodnost i nešto bolji kvalitetjezgre. To znači da ta podloga u određenim uslovima daje i bolje rezultate u odnosu na podlogu običnog oraha.
Hindsov orah O. hindsii Smith). - U novije vreme sve se više upotrebljava kao podloga. To je u stvari severnokalifornijski crni orah. Ta se vrsta uzima za podlogu u severnij im oblastima zbog veće otpornosti prema niskim temperaturama. Pored toga u mladom periodu brzo raste, sorte počinju ranije sa plodonošenjem, daje visok procenat primljenih kalemova.
Sa tom podlogom iskustva su još skromna, pa je potrebno da se dalje izučava. Mandžurijski orah (J. mandsshurica Max.) - Ova vrsta oraha se u nekim zemljama preporučuje kao podloga zbog otpornosti prema niskim negativnim temperaturama
Pored toga, u prvoj godini je vrlo dobro srastanje na mestu kalemljenja, a kalemo vi su manje razvijeni u odnosu na kalemove iste sorte na običnom orahu.
Prema Nedevu (1976), veliki procenat stabala orah a se osušio zbog uginjavanja korena, pri čemu se ne navodi uzrok propadanja korena.
U mnogim zemljama sa razvijeni gajenjem oraha (Francuska, Italija, SAD - Kalifornija) mandžurijski orah se ne koristi kao podloga za gajene sorte.
Japanski orah (J. sieboldiana Max.). - Ova podloga za plantažno gajenje oraha nije kod nas korišćena. Malo se koristi i u drugim zemljama.
U početku sporije raste, a posle 4-5 godina brže.
U Kaliforniji i drugim državama SAD kao podloga za kalemljenje upotrebljava se hibrid paradoks, koji je postao ukrštanjem hindsovog i crnog oraha (J. hindsii x J. nigra).
Taj hibrid je bujan, brzo raste, ali nije mnogo u praksi zastupljen, jer je između ostalog osetljiv na antraknozu.
